محراب “الجایتو” در شمال “ایوان استاد” قرار دارد. در قرن هشتم هجری، زمان حکومت ایلخانان، تلاش‌هایی برای بازسازی اماکن مختلف انجام می‌شد و در همین دوره، بناهایی بسیار برجسته با گچ‌بری‌های بازرساننده ساخته شد. در این دوره، نمای اصلی مسجد که به سمت صحن قرار دارد، نیز مورد توجه قرار گرفت و به دستور اولجایتو به روش “رازی” بازسازی شد. محراب الجایتو به عنوان یک نمونه از این ساختارها شناخته می‌شود که اجزای آن با دقت منطقی ترکیب شده‌اند. این محراب با گچ‌بری‌ها، نقوش گیاهی و هندسی زیبا طراحی شده است. یک کتیبه بر روی لوح مرکزی طاق بالایی این محراب، تاریخ ساخت و اطلاعاتی از سازندگان آن را ثبت می‌کند. این محراب در سال ۷۱۰ ه.ق به کمک وزیر محمد ساوی و نظارت عضد بن علی ماستری ایجاد شده است.
منبر محراب
در سمت راست این محراب، یک منبر قرار دارد که تاریخ ساخت آن ذکر نشده است، اما این منبر به عنوان زیباترین منبر منبت‌کاری شده در مجموعه بناهای مسجد شناخته می‌شود.
محراب الجایتو چهار کتیبه دارد؛ در کتیبه اول، نام سلطان محمد خدابنده آمده که در بالای محراب قرار دارد. سه کتیبه دیگر نیز حاوی آیات قرآنی، احادیث و اخبار می‌باشند و به خط ثلث نوشته شده‌اند. احتمالاً این کتیبه‌ها پس از آتش‌سوزی به مسجد اضافه شده‌اند و شامل اطلاعاتی از ساخت محراب، سلطان محمد خدابنده و وزیر محمد ساوی می‌شوند.
ویدیو معرفی
شبستان اولجایتو
همچنین، شبستان الجایتو در زمان ساخت محراب واقع شده است. در گذشته، شبستانی در مقابل این فضا قرار داشت که تعلق به قرن ۳ ه.ق داشته است. تا حدود ۵۰ سال بعد از آن، این شبستان تخریب شده و فضای ساده‌ای بدون ستون‌ها ایجاد شده است.
گدار باور دارد که ساختمان شبستان الجایتو مربوط به دورهٔ مظفریان است و با نظر به اشتراک‌های طراحی با بنای مدرسهٔ مظفری، ممکن است در همان دوره ساخته شده باشد. او تاریخ ساخت این اثر را در سال ۸۵۱ ه.ق می‌داند که به دورهٔ قطب الدین شاه محمود مظفری مرتبط می‌شود.
در شبستان الجایتو، در ورودی اصلی که در مقابل محراب قرار دارد، به حوضخانهٔ مسجد الجایتو ختم می‌شود. بر دو لنگه ورودی، عباراتی از قرآن آورده شده است که از آن جمله می‌توان به «و ان المساجد للله فلا تدعوا مع الله احدا صدق‌الله العظیم.» اشاره کرد. همچنین، عبارتی که به وسیلهٔ سید محمود نقاش در سال ۸۵۱ ه.ق نوشته شده، به ستایش حسین بن استاد شاه میرزای اشاره دارد.
